اربعین یکی از مناسک پرشور و ممتاز شیعی است که البته کارکرد آن در سطح شیعه باقی نمانده است و توانسته مردمانی از اهل سنت و حتی مذاهب دیگر را به سوی خود جلب کند. این مناسک فارغ از برخی آسیب‌های احتمالی می‌تواند نقش مهمی در شناساندن شیعه به جهانیان، تقویت وحدت اسلامی، تمرین همزیستی و همکاری و هماهنگی حول محور امام حسین(ع) ایجاد کند.
خبرنگار ایکنا با حجت‌الاسلام والمسلمین سیدکاظم سیدباقری؛ عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی درباره اربعین و نقش آن در وحدت اسلامی، مردمی‌بودن اربعین و محتوای زیارت اربعین گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانیم؛
ـ وجوه مختلفی برای پیاده‌روی اربعین برشمرده شده است، شاخصه‌های راهبردی مراسم اربعین از منظر شما چیست؟
ویژگی اول مراسم پیاده‌روی اربعین، خودجوش و مردمی‌بودن آن است که همه عاشقان امام حسین(ع) را از سراسر دنیا گرد هم جمع می‌آورد و آنان بر گرد شمع وجود امام حسین(ع) حلقه می‌زنند و ارزش‌های متعالی، الهی و انسانی را جست‌وجو می‌کنند. طبعا باید تلاش کرد تا این مراسم، همچنان مردمی بماند و گرفتار مقررات و بودجه‌های دولتی و تبلیغات گروهی و حزبی نشود.
این مراسم جمعی است و می‌تواند به گسترش ارزش‌های دینی کمک کند اما باید تلاش کرد تا همواره ارزش‌های عالی و متعالی خود را فراموش نکند زیرا هدف امام حسین(ع) ایجاد عدالت و آزادی‌خواهی و ریشه‌کن کردن کاخ ظلم و ستم و ستمگری بوده است و مراسم اربعین هم باید مظهر و جلوه‌ای برای مبارزه با ستمگران زمانه باشد به خصوص اینکه مراسم امسال همزمان با قتل و کشتار و ظلم‌های رژیم صهیونیستی علیه مسلمین در غزه است. این مراسم باید مظهر و جلوه‌ای برای مبارزه با ظالمان و ابراز برائت و بیزاری از آنان باشد.
ـ از منظر شما پیاده‌روی اربعین موجب افتراق شیعه و سنی است یا اتحاد بیشتر؟
نکته مهم این است که ما باید تلاش کنیم تا این مراسم جایی برای ایجاد همدلی و وحدت بین مسلمین باشد؛ خدای ناکرده اگر این مراسم با افراط و تفریط به محلی برای دوگانگی و تفرقه بین مذاهب تبدیل شود و دوگانگی ایجاد کند حتما از ظرفیت اصلی خود دور می‌شود و بر ضد اهداف خود تبدیل خواهد شد.
مراسم اربعین باید جایی برای وحدت و همدلی همه مسلمین و حتی غیرمسلمین باشد و همه احساس کنند مورد خطاب امام حسین(ع) برای مبارزه با ظلم و زور و امر به معروف و نهی از منکر هستند. محلی برای تجمع آزادی‌خواهان جهان باشد تا پرچم عدالت‌طلبی و آزادی‌خواهی را به اهتزاز درآورند و همه بتوانند این پیام را از مراسم پیاده‌روی اربعین دریافت کنند. بر همه ما واجب است تا به ارزش‌های همه ادیان و مذاهب به خصوص اهل سنت احترام بگذاریم تا این مراسم خالی از هرگونه کینه و کینه‌پراکنی و اختلاف باشد.
ـ مهمترین محورهای متن زیارت اربعین از نگاه شما چیست؟
در زیارت اربعین چند نکته مهم وجود دارد از جمله اینکه امام حسین(ع) جان خود را در راه خدا فدا کرد تا مردم را از جهالت، سرگردانی، ضلالت و گمراهی نجات دهد؛ لیستنقذ عبادک من الجهاله و حیره الضلاله. یعنی هدایت مردم آنقدر اهمیت دارد که امام حاضر است جان خود را در این مسیر فدا کند و از برکت خون ایشان و یارانش و قیام عاشورا است که آزادگان جهان راه هدایت را تا امروز انتخاب کرده‌اند و انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی(ره) با تاسی به سیره امام حسین(ع) برپا شد و علیه حکومت ظالمانه طاغوت ایستاد.
طبیعتا وقتی امام حسین(ع) ندای مبارزه با ظلم و حکومت جور را سر می‌دهند دشمنان هم دست به کار شده و با تمام قوا با ایشان می‌جنگند. امام صادق(ع) در فرازی فرمودند: «اشهد انک من دعائم الدین»؛ من شهادت می‌دهم که تو از ستون‌های دین هستی؛ تعبیر بعدی امام(ع) این است: «و ارکان المسلمین و مِعقَلِ المؤمنین». شهادت می‌دهم که تو از پایه‌های استوار مسلمین و پناهگاه مردمان هستی.
وقتی انسان به وضعیت آشفته دنیای کنونی می‌نگرد که دینداری در آن سخت شده است، می‌بیند مسلمین و آزادی‌خواهان بدون تعلق به هر مذهبی به امام حسین(ع) پناه می‌آورند برای اینکه ارزش‌های متعالی و اجتماعی دین مانند عدالت و آزادگی را درک کنند. مردم آزاده جهان این درس را از آموزشگاه اربعین و عاشورا و مجالس حسینی(ع) می‌آموزند. امام حسین(ع) پناهگاهی برای همه است؛ امام پناهگاه مردم با ایمان است تا در پرتو آموزه‌ها و ارزش‌های حسینی دین خود را حفظ کنند.
پیامبر(ص) هم اشاره فرمودند که «ان الحسین مصباح الهدی و سفینة النجاه»؛ حسین(ع) چراغ هدایت و کشتی نجات است و خاصیت کشتی این است که افراد با امنیت بر آن سوار شده و در مسیر خود حرکت می‌کنند؛ کسانی که سوار کشتی امام حسین(ع) شوند با آرامش و سکونت در مسیر دینداری پیش خواهند رفت؛ اینکه امام صادق(ع) در زیارت اربعین فرمودند: «و معقل المؤمنین» یعنی امام حسین(ع)، پناهگاه مردم از ستم و ظلم زمانه است و اینجا محل آرامشی است تا انسان داخل آن شده و ارزش‌های الهی و انسانی را بیاموزد و به کار گیرد
فؤاد کرمانی به زیبایی سروده است؛
جز توای کشته بی سر که سراپا همه جانی
کیست کاز دادن جانی بخرد جان جهانی
عجبی نیست که عرش دل ما جای تو باشد
دوست را جز دل عاشق به جهان نیست مکانی
وقتی امام حسین(ع) جان خو را تقدیم حضرت جانان کرد، جان جهانی را از آن خویش کرد و از سراسر عالم افرادی به زیارت کربلا و پیاده‌روی اربعین می‌روند و با امام، نرد عشق می‌بازند؛
جایی از نور تو خالی نبود در همه عالم
چون تو در قالب امکان مثل روح روانی
گفت‌وگو از علی فرج زاده
نظر شما